Rối loạn lưỡng cực: Triệu chứng, chẩn đoán, cách điều trị

Rối loạn lưỡng cực là một chứng bệnh tâm lý xảy ra ở nhiều lứa tuổi và đối tượng khác nhau. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, biến chứng nguy hiểm và cách khắc phục qua bài viết dưới đây nhé!

 

1. Rối loạn lưỡng cực là gì?

Rối loạn lưỡng cực là một chứng bệnh rối loạn tâm thần gây ra những biến đổi mạnh mẽ về tâm trạng, năng lượng và hành vi.

Bệnh đặc trưng bởi sự thay đổi thất thường trong tâm trạng , người bệnh có thể hứng thú, cảm thấy kích thích vì điều gì đó nhưng sau đó lại rơi vào trạng thái buồn bã, trầm cảm. Tâm trạng lên, xuống thất thường xuất hiện nhiều lần.

Hầu hết người bệnh rối loạn lưỡng cực đều trải qua các giai đoạn hưng cảm, hưng cảm nhẹ phối hợp với các giai đoạn rối loạn trầm cảm.

2. Nguyên nhân

Do di truyền

Mặc dù nguyên nhân gây ra rối loạn lưỡng cực chưa xác định chính xác, nhưng chủ yếu do di truyền. Hơn 2/3 số người mắc chứng rối loạn lưỡng cực có ít nhất một người thân mắc chứng bệnh này.

Tuy nhiên, để khẳng định liệu bạn có mắc rối loạn lưỡng cực không cần phải đánh giá thời điểm bố, mẹ của bạn mắc chứng bệnh này.

Các chất dẫn truyền thần kinh (serotonin và dopamin) thay đổi

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra sự khác biệt về kích thước trung bình và hoạt động của một số cấu trúc não ở những người mắc rối loạn lưỡng cực. Sự mất cân bằng trong các chất dẫn truyền thần kinh và các hormone có tác động lớn đến não và dẫn đến các rối loạn cảm xúc.

Môi trường sống

Bất cứ nỗi đau về thể xác hay tinh thần nào như mất người thân, bệnh nặng hay các vấn đề tài chính đều có thể gây ra giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm. Do đó, căng thẳng và tổn thương cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của rối loạn lưỡng cực.

3. Dấu hiệu

Giai đoạn hưng cảm

Hưng cảm là một trạng thái đối nghịch với trầm cảm, được biểu hiện bằng những dấu hiệu:

• Luôn thổi phồng hoặc phóng đại bản thân.
• Giảm nhu cầu ngủ và luôn tràn đầy năng lượng.
• Tâm trạng thay đổi đột ngột: Từ bồn chồn lo lắng sang vui vẻ, phấn khích.
• Hành động liều lĩnh và bốc đồng như đột ngột xin nghỉ việc, tiêu nhiều tiền, lái xe liều lĩnh.

Giai đoạn trầm cảm

Ở giai đoạn trầm cảm, các dấu hiệu trở nên nặng nề hơn chẳng hạn như:

• Luôn cảm thấy buồn bã, mệt mỏi, thiếu năng lượng.
• Thường xuyên mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều.
• Tức giận, cáu gắt không kiểm soát.
• Giảm sự tập trung.
• Thay đổi khẩu vị dẫn đến chán ăn hoặc tăng cân quá mức.
• Có ý định tự sát hoặc suy nghĩ về cái chết.

Giai đoạn hưng cảm nhẹ

Hưng cảm nhẹ là một biến thể ít nặng nề hơn của hưng cảm, có những biểu hiện như:

• Nhu cầu ngủ giảm, luôn tràn đầy năng lượng.
• Một số bệnh nhân tăng khả năng sáng tạo và sự tự tin hơn mức bình thường.
• Không muốn rời khỏi trạng thái vui tươi, hưng phấn.

4. Biến chứng nguy hiểm

Nếu không được điều trị kịp thời, rối loạn lưỡng cực có thể dẫn đến những vấn đề sau:

• Tăng khả năng sử dụng rượu bia và các chất kích thích khác.
• Giảm hiệu suất làm việc hoặc học tập.
• Mất dần những mối quan hệ thân thiết.
• Có ý định tự tử.
• Vướng phải các vấn đề vi phạm pháp luật hoặc tài chính do không làm chủ được cảm xúc.

5. Cách chẩn đoán

Có thể chẩn đoán chứng bệnh rối loạn lưỡng cực theo các cách sau:

• Khám lâm sàng: Tiêu chuẩn chẩn đoán cụ thể chứng bệnh này khá phức tạp. Vì thế, các bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá 3 bước ban đầu: Tầm soát giai đoạn hưng cảm – hưng cảm nhẹ – giai đoạn trầm cảm.
• Biểu đồ tâm trạng: Người bệnh có thể được yêu cầu cung cấp các thông tin ghi chép hàng ngày về tâm trạng, cách ngủ hoặc các yếu tố khác để bác sĩ chẩn đoán và tìm ra phương pháp điều trị phù hợp.
• Đánh giá ở trẻ em: Đánh giá ban đầu (nguy cơ cần đến gặp bác sĩ) gồm những bước cơ bản như hành vi bộc phát – gây hại, ý tưởng tự sát, hành vi tự sát, tìm những triệu chứng hoang tưởng, ảo giác, bệnh lý y khoa hoặc tâm thần khác đang mắc đồng thời với rối loạn lưỡng cực.

6. Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Những người mắc chứng rối loạn lưỡng cực thường không nhận ra mức độ bất ổn về cảm xúc ảnh hưởng đến cuộc sống của họ, vì thế họ thường không đến gặp bác sĩ.

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng hưng cảm hay trầm cảm nào, nhận thấy các dấu hiệu không thuyên giảm và ngày càng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn thì hãy đến gặp bác sĩ tâm thần ngay để nhận được sự trợ giúp kịp thời.

7. Các phương pháp chữa bệnh

Sử dụng thuốc

Các loại thuốc được điều trị rối loạn lưỡng cực được kê đơn dựa trên triệu chứng cụ thể bạn đang gặp phải. Một số nhóm thuốc được sử dụng bao gồm: Thuốc ổn định tâm trạng, thuốc chống loạn thần, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống trầm cảm – loạn thần, thuốc chống lo âu.

Lưu ý: không được tự ý mua bất cứ loại thuốc nào, khi sử dụng phải có sự hướng dẫn của bác sĩ, tuân theo phác đồ điều trị và không tự ý dừng thuốc để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu là một phần quan trọng trong quá trình điều trị bệnh rối loạn lưỡng cực. Các liệu pháp bao gồm:

• Liệu pháp nhịp điệu giữa các cá nhân và xã hội (IPSRT): Là liệu pháp cá nhân giúp bạn theo dõi các hoạt động hàng ngày và thiết lập thói quen về chế độ ăn uống, giấc ngủ và tập thể dục.
• Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT): Giúp bạn nhận thức được các hành vi không lành mạnh, thay thế chúng bằng những hành vi tích cực. Bạn cũng học được cách quản lý căng thẳng và cách đối phó với những tình huống khó khăn.
• Giáo dục tâm lý: Các lớp học giáo dục tâm lý chủ yếu giúp bạn và người thân hiểu được nguyên nhân và triệu chứng của rối loạn lưỡng cực, từ đó bạn có thể nhận được sự quan tâm, hỗ trợ điều trị tốt nhất từ gia đình.
• Liệu pháp tập trung vào gia đình: Sự hỗ trợ và quan tâm của gia đình có thể giúp bạn và người thân nhận biết và kiểm soát các dấu hiệu cảnh báo về sự thay đổi tâm trạng.

8. Biện pháp phòng ngừa

Xây dựng lối sống khoa học, lành mạnh sẽ giúp bạn phòng ngừa được bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực. Một số biện pháp thay đổi lối sống bạn có thể thực hiện như:

• Hạn chế dùng chất kích thích: Sử dụng rượu, bia, thuốc có thể ảnh hưởng đến tác dụng của các loại thuốc bạn đang dùng và làm trầm trọng thêm một số triệu chứng của rối loạn lưỡng cực.
• Ghi lại biểu đồ tâm trạng: Viết lách hoặc ghi lại những thói quen, suy nghĩ, cảm xúc và hành vi hàng ngày giúp bạn cảm thấy nhẹ nhàng hơn và nhận thức được hiệu quả của quá trình điều trị rối loạn lưỡng cực.
• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục giúp cải thiện tâm trạng và sức khỏe tinh thần, đồng thời giúp kiểm soát cân nặng hiệu quả.
• Tập thiền: Thiền đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc cải thiện chứng trầm cảm, một phần của chứng rối loạn lưỡng cực.
• Chánh niệm: Nhận thức từng khoảng khắc ở hiện tại mà không phán xét giúp nâng cao sức khỏe tinh thần, giải tỏa căng thẳng và điều hòa cảm xúc.