Tâm thần phân liệt: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Tâm thần phân liệt là một rối loạn tâm thần mạn tính diễn biến âm thầm và hay tái phát gây thay đổi nhân cách người bệnh, ảnh hưởng lớn đến khả năng lao động. Trong bài viết này, cùng tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa bệnh lý nguy hiểm này nhé!

 

1. Tâm thần phân liệt là gì?

Tâm thần phân liệt là một rối loạn tâm thần được đặc trưng bởi các rối loạn tư duy và rối loạn tri giác, thường kèm theo hoang tưởng hoặc ảo giác.

Bệnh lý này là tình trạng rối loạn hoạt động não bộ có tính chất mạn tính cần phải điều trị suốt đời. Bệnh nếu không được điều trị kịp thời có thể gây nên những biến chứng nghiêm trọng.

2. Nguyên nhân tâm thần phân liệt

Tuy chưa thể xác định được chính xác nguyên nhân gây bệnh nhưng vẫn có những cơ chế bệnh sinh được các nhà khoa học đặt ra.

• Di truyền: những người trong gia đình có người mắc tâm thần phân liệt có nguy cơ cao mắc bệnh hơn người khác.
• Các chất dẫn truyền thần kinh: như dopamin và glutamate không thể tự điều chỉnh gây nên những rối loạn trong não.
• Cấu trúc trong não bất thường: khi cấu trúc não bất thường có thể gây nên những rối loạn dẫn truyền điện trong não.
• Môi trường: ở những người có yếu tố nguy cơ về di truyền khi nhiễm virus, tiếp xúc với chất độc hại hoặc chất gây nghiện có thể làm khởi phát bệnh.

3. Yếu tố nguy cơ gây bệnh tâm thần phân liệt

Một số yếu tố có thể góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh tâm thần phân liệt, chẳng hạn như:

• Yếu tố di truyền: mặc dù bệnh tâm thần phân liệt có thể di truyền trong gia đình, nhưng không phải ai có người thân mắc bệnh cũng sẽ bị.
• Yếu tố môi trường: các yếu tố như nghèo đói, bạo lực… hoặc cả những thay đổi môi trường trong thời kỳ thai nhi đều có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh tâm thần phân liệt.
• Não bộ: não bộ của người mắc bệnh tâm thần phân liệt có thể có những khác biệt so với người bình thường. Những khác biệt này có thể liên quan đến kích thước, kết nối giữa các vùng não hay thậm chí là sự phát triển của não bộ từ khi còn trong bụng mẹ.

4. Triệu chứng của tâm thần phân liệt

Các triệu chứng loạn thần

Các triệu chứng này tăng cường những hoạt động, suy nghĩ của người bệnh nhưng không theo hướng tích cực.

• Hoang tưởng: người bệnh có niềm tin mãnh liệt vào những điều phi lý và không có cách nào để giải thích và đả thông cho người bệnh hiểu được. Ví dụ: người bệnh tin rằng có con chip trong đầu đang điều khiển mình (hoang tưởng bị vật lý chi phối).
• Ảo giác: xuất hiện những cảm giác không có thật như nghe thấy, nhìn thấy những điều không thực sự tồn tại, ngửi thấy những mùi lạ hoặc xuất hiện cảm giác trên da dù không có bệnh lý hay vật gì tác động.
• Hội chứng catatonia: người bệnh giữ nguyên tư thế, bất động, không phản ứng lại với các kích thích từ bên ngoài. Trong trường hợp này người bệnh có thể giữ nguyên một tư thế trong nhiều giờ liền.

Các triệu chứng thiếu hòa hợp

Đây là những triệu chứng liên quan đến khả năng suy nghĩ, tư duy và phản ứng của người bệnh.

• Ngôn ngữ phân liệt: nói những câu hoặc từ vô nghĩa, làm cho người đối thoại không hiểu được nội dung câu nói mà người bệnh muốn truyền đạt.
• Tư duy phi tán: các ý tưởng xuất hiện và thay đổi liên tục và không kiểm soát được. Nội dung của những ý tưởng này có thể không liên quan đến nhau.
• Hành động: đi chậm hơn bình thường, không thể đưa ra những quyết định cho các việc trong cuộc sống, các hành động lặp đi lặp lại máy móc như đi vòng tròn…

Các triệu chứng nhận thức

Người mắc tâm thần phân liệt với những thay đổi trong tư duy sẽ tác động đến nhận thức như:

• Không hiểu được các thông tin và áp dụng các thông tin đó để đưa ra quyết định.
• Suy giảm sự tập trung chú ý.
• Trí nhớ ngắn hạn suy giảm, không thể áp dụng ngay thông tin vừa được cung cấp.

Các triệu chứng khác

Xuất hiện các triệu chứng ảnh hưởng xấu đến người bệnh như:

• Cảm xúc cùn mòn: không thể hiện được cảm xúc theo đúng hoàn cảnh, thường biểu hiện rất thờ ơ.
• Giảm tương tác với gia đình, bạn bè, thu hẹp các mối quan hệ xã hội.
• Không còn niềm vui và hứng thú trong cuộc sống.
• Không muốn thực hiện những sinh hoạt cá nhân bình thường.

5. Biến chứng của tâm thần phân liệt

Khi không được điều trị thích hợp, những thay đổi về tư duy và cảm xúc sẽ gây ra các biến chứng như:

• Có ý nghĩ tự sát, thực hiện các hành động tự sát.
• Xuất hiện các bệnh lý tâm thần như trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD).
• Các mối quan hệ xã hội bị ảnh hưởng, không thể đi làm hoặc đi học bình thường, tự ti thu mình, cách ly với xã hội.
• Có thể xuất hiện những hành vi đập phá đồ đạc, đánh người, thích gây sự nhưng ít gặp.
• Lạm dụng các chất như rượu, morphin, cocain dẫn đến nghiện.

6. Tâm thần phân liệt có chữa được không?

Bệnh tâm thần phân liệt không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng thường có thể điều trị giúp thuyên giảm triệu chứng.

Một số trường hợp, người bệnh mắc tâm thần phân liệt có thể hồi phục hoàn toàn và không còn biểu hiện của bệnh. Tuy nhiên, không ai có thể khẳng định là người đó sẽ không tái phát trong tương lai.

7. Cách chẩn đoán bệnh

• Khám sức khỏe: ban đầu với những triệu chứng khai thác được từ bệnh nhân, bác sĩ sẽ tiến hành sàng lọc những dấu hiệu xem có liên quan đến bệnh lý thực thể hay không.
• Xét nghiệm và sàng lọc: xét nghiệm các chất gây nghiện có trong máu. Đồng thời dựa vào những triệu chứng mà người bệnh gặp phải sẽ chỉ định những xét nghiệm phù hợp như xét nghiệm máu, chẩn đoán hình ảnh.
• Giám định tâm thần: dựa vào những triệu chứng về ngoại hình, suy nghĩ, thái độ, tâm trạng, các mối quan hệ xã hội… bác sĩ tiến hành chấm điểm trên các thang điểm hay dùng để chẩn đoán xem có phải tâm thần phân liệt hay không.

8. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Tâm thần phân liệt là một bệnh thầm lặng ít người chú ý đến. Chính vì vậy khi bạn hoặc người thân có dấu hiệu sau nên đến các cơ sở y tế để được tư vấn.

• Mối quan hệ xã hội giảm do không thích tiếp xúc với mọi người hoặc do các nguyên nhân không bình thường.
• Bỗng dưng xuất hiện ảo giác, hoang tưởng.
• Phản ứng chậm chạp hơn, không thể tập trung vào việc gì, tư duy nhảy rất nhanh quá các vấn đề khác nhau.
• Có ý nghĩ tự sát hoặc có hành động muốn tự sát.
• Xuất hiện tình trạng lạm dụng các chất gây nghiện.

9. Tâm thần phân liệt có chữa được không?

Do tâm thần phân liệt là bệnh mạn tính nên phải điều trị suốt đời. Nhưng thuốc chỉ đóng vai trò trong việc giảm triệu chứng, chính vì vậy sự quan tâm của những người xung quanh là rất quan trọng với người mắc bệnh này.

Khi bạn cho rằng những đặc điểm về hành động, tư duy của người xung quanh khác so với bình thường có thể gợi ý người đó đi tìm những sự giúp đỡ từ bác sĩ.

Khi xuất hiện những dấu hiệu hành vi báo động như có ý tưởng tự sát, suy nghĩ lệch lạc, hành vi không đủ để chăm sóc bản thân nên gọi ngay cho bác sĩ để có những hướng xử trí phù hợp.

Ngoài ra, bạn có thể động viên và tâm sự với người bệnh nhằm hỗ trợ các phương pháp điều trị để đạt hiệu quả tốt nhất.

10. Các phương pháp chữa bệnh

Sử dụng thuốc

Để giảm những triệu chứng của tâm thần phân liệt, thuốc luôn là liệu pháp đầu tay được sử dụng trong điều trị.

Thuốc hay được sử dụng trong điều trị là thuốc chống loạn thần. Thuốc này có tác dụng giảm dopamine dẫn truyền trong não, đưa nồng độ chất này về bình thường.

Thông thường, bác sĩ sẽ dò liều thấp nhất với bệnh nhân nhưng vẫn đạt được hiệu quả giúp giảm triệu chứng.

Tuy nhiên, chống loạn thần có thể có những tác dụng không mong muốn như bồn chồn, khó chịu, run người, thay đổi nội tiết tố khiến người bệnh rất khó chịu. Khi gặp những triệu chứng này, hãy nói chuyện với bác sĩ đang điều trị trực tiếp để được hỗ trợ..

Tâm lý trị liệu

Sau khi đã cải thiện được triệu chứng, bác sĩ sẽ tiến hành các biện pháp tâm lý trị liệu để giúp bệnh nhân có thể trở về cuộc sống bình thường.

• Liệu pháp tâm lý cá nhân: phân tích những suy nghĩ sai lệch để người bệnh nhận thức rõ ràng. Ngoài ra cần phải kết hợp những cách đối phó với căng thẳng và phát hiện sớm các triệu chứng nặng của tâm thần phân liệt.
• Đào tạo kỹ năng xã hội: cải thiện tương tác xã hội, tăng cường tham gia các hoạt động hàng ngày.
• Giáo dục gia đình: cung cấp các kiến thức để người nhà giúp đỡ cũng như biết cách xử trí với người tâm thần phân liệt.

Điều trị tại bệnh viện

Khi xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như có ý tưởng tự sát, rối loạn lo âu, hoang tưởng sẽ được chỉ định theo dõi và điều trị tại bệnh viện đến khi các triệu chứng được cải thiện.

Lưu ý, trong bệnh viện người bệnh cũng sẽ được kết hợp liệu pháp tâm lý trị liệu để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Liệu pháp sốc điện

Liệu pháp sốc điện được sử dụng tại bệnh viện nhằm hỗ trợ điều trị trong trường hợp người bệnh không đáp ứng điều trị bằng thuốc.

Đây là liệu pháp dùng một dòng điện từ bên ngoài cộng hưởng với điện não của cơ thể làm quá ngưỡng hoạt động của các tế bào thần kinh thùy trán và thùy thái dương tạo ra giai đoạn hôn mê ngắn để cải thiện triệu chứng.